Wat is een posttraumatische stressstoornis?

Erover praten helpt

Wist je dat ongeveer 50 -80% in Nederland gedurende zijn of haar leven een of meerdere schokkende gebeurtenissen meemaakt? Getuige of zelf slachtoffer zijn van een verkeersongeluk of mishandeling zijn zulke voorbeelden. Het is dan logisch dat je schrikt en dat je even tijd nodig hebt om te herstellen. Je denkt nog regelmatig terug aan wat je overkomen is.

Erover praten helpt om het te verwerken. Je zult merken dat je steeds minder aan de schokkende gebeurtenis denkt en dat de nare gevoelens minder worden. Pas wanneer anderen je weer vragen naar de gebeurtenis, denk je eraan terug. Je merkt dat je er in het dagelijks leven er geen last meer van hebt.

Wat is een trauma?

Maar niet iedereen die iets ingrijpends heeft meegemaakt, kan dit vanzelf goed verwerken. Een trauma ontwikkelt zich na het meemaken van iets schokkends. Het is begrijpelijk dat je er niet meer aan herinnerd wilt worden en dat je de nare herinnering en gevoelens wilt vermijden. Maar wanneer je brein niet de kans krijgt om de ervaring goed te verwerken, blijft de nare herinnering zich aan je opdringen. Wanneer je na vier weken na het meemaken van een schokkende gebeurtenis er nog steeds last van hebt, dan zou er wel eens sprake kunnen zijn van een posttraumatische stressstoornis oftewel PTSS.

Wat is PTSS?

Een posttraumatische stressstoornis komt vaker voor dan je misschien denkt. Ongeveer een half miljoen Nederlanders ontwikkelt deze klachten. Daarvan is de meerderheid vrouw (de Vries & Olff, 2009). Je kunt PTSS krijgen als gevolg van één schokkende gebeurtenis, maar het kan ook zijn dat je meerdere nare gebeurtenissen hebt meegemaakt. Een belangrijk kenmerk van PTSS is dat je stresserende psychische klachten ervaart door het meemaken van een schokkende gebeurtenis.

Wij vergelijken de impact van zo’n schokkende gebeurtenis met een wond. Bij de meeste mensen herstelt deze wond vanzelf na de gebeurtenis. Bij sommige mensen lukt het onvoldoende om van deze wond te helen. Telkens wanneer je de wond (per ongeluk) aanraakt, veroorzaakt dat weer pijn en doet het je opnieuw denken aan hoe je de wond opliep. Dat kan je flink hinder geven in het dagelijks leven.

Wat zijn de klachten bij PTSS?

Bij PTSS kan je last hebben van opdringerige gedachten, zoals herbelevingen, flashbacks of nachtmerries. Je herbeleeft als het ware de schokkende gebeurtenissen. Je kunt je angstig en gespannen voelen. Daarom ga je liever alle dingen uit de weg die je eraan doen denken. Je durft bijvoorbeeld niet meer alleen buiten in het donker te lopen of te autorijden. Deze vermijding helpt je even, maar daarmee gaan je klachten op langere termijn niet weg en het maakt je leven kleiner.

Je kunt je verder prikkelbaar, gespannen of onveilig voelen. Je vraagt je misschien steeds af waarom je niets hebt gedaan op het moment dat de gebeurtenis plaatsvond. Misschien gebruik je alcohol of drugs om de spanning te minderen of je schuldgevoelens even te vergeten. Voor veel mensen met PTSS lukt het niet meer om werk, relaties of andere sociale activiteiten vol te houden. Dat kan doordat je moeite hebt met concentreren of omdat je langdurige slaapklachten hebt of snel geïrriteerd bent (APA, 2014).

Traumaklachten kunnen zich direct na een schokkende gebeurtenis ontwikkelen, maar soms kunnen klachten pas na een langere tijd, soms wel na jaren, tevoorschijn komen, bijvoorbeeld door het zien van iets op televisie of door het horen van een bepaalde stem of ruiken van een bepaald geurtje.

Trauma kan je voelen in je lijf

Wanneer je brein de herinnering aan de schokkende gebeurtenis niet goed kan verwerken, kan je brein je lichaam het signaal geven dat je nog in gevaar bent. Je brein produceert dan constant adrenaline en cortisol, waardoor je het gevoel hebt dat je steeds ‘aan’ staat en constant op de hoede bent. Deze twee hormonen zorgen ervoor dat je het gevaar aankunt, zoals slaan (fight), wegrennen (flight) of lang stil staan (freeze) als dat nodig is. Wanneer je brein constant gericht is op het gevaar, kan je je nog maar moeilijk concentreren op andere dingen, zoals werk. Je kunt ook sneller en heftiger schrikken van iets. Dan is het ook te begrijpen dat je moeilijk in slaap kunt vallen, vaak wakker wordt of je vermoeid voelt.

APA (2014). Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM-5). Nederlandse vertaling van Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 5th Edition. Arlington: American Psychiatric Association.

Vries, G.J. de & Olff, M. (2009). The lifetime prevalence of traumatic events and post-traumatic stressdisorder in the Netherlands. Journal of Traumatic Stress, 22, 259-267.